za

1. prep

(+gen) (w czasie) in, during

za młodu — in one's youth

za (panowania) króla Ryszarda — during the reign of King Richard

2. adv

(zbyt) too

za późno/wcześnie — too late/early

za dużo ludzi — too many people

on jest za młody na to stanowisko — he's too young for the post (w zdaniach wykrzyknikowych)

co za dzień! — what a day!

* * *

I.

za¹

prep.

1. + Gen. (okres) during, in; za króla Jana during the reign of king John; za młodu in one's youth.

2. + Acc. (upływ, miara czasu) in; za godzinę/rok in an hour/a year; za pięć piąta five to five.

3. + Acc. (miejsce) out (of); wyrzucić kogoś za drzwi kick sb out.

4. + Acc. (obiekt trzymany l. chwytany) by; trzymać kogoś za rękę hold sb by the hand.

5. + Acc. (cel) for, to; umierać za ojczyznę die for one's country; wypić za czyjeś zdrowie drink to sb's health.

6. + Acc. (zastępstwo) pracować za pięciu do five people's work.

7. + Acc. (przedmiot transakcji, kary, nagrody itp.) for, at; za darmo for free; za nic pot. not for love or money; za wszelką cenę przen. at any price; order za zasługi order of merit; być za (czymś) be for l. in favor of (sth); odpowiadać za kradzież be charged with theft.

8. + Acc. (funkcja) as; mieć kogoś za wariata consider sb (to be) a madman; uchodzić za gbura pass as a boor.

9. + Ins. (następstwo) after; jeden za drugim one after another; raz za razem time after time; iść za kimś follow sb.

10. + Ins. (miejsce z tyłu, poza czymś) behind, beyond; za miastem out of town; za burtą overboard; za oknem behind the window.

11. + Ins. (czas) after; dzień za dniem day after day; za każdym razem every l. each time.

12. + Ins. (cel) of, for; przepadać za kimś/czymś be fond of sb/sth; chodzić za pracą pot. be looking for work.

13. + Ins. (przyczyna) at, with; za czyjąś namową at sb's insistence; za czyjąś zgodą with l. (up)on sb's consent l. approval.

II.

za²

adv.

1. (= zbyt) too; za późno/wcześnie too late/early; tego już za wiele! enough is enough!, that's too much!; co za dużo, to niezdrowo (jako uwaga do kogoś) you can have too much of a good thing.

2. (o charakterze ekspresywnym) what; co za czasy! what times!; co za film! what a film!